door Bob de Jong op Sport Knowhow XL

Dat klinkt goedkoper dan het implementeren van een veranderprogramma met heisessies en workshops over communicatie en de bedrijfscultuur. Het is niet alleen goedkoper, het is ook nog eens veel leuker. De directie van een voormalig werkgever besloot een aantal jaren geleden om voor het personeel als kerstcadeau een tafeltennistafel te plaatsen in de ongebruikte fabriekshal van het pand. In de maanden daarna was de tafel tijdens elke lunchpauze het toneel voor meeslepende wedstrijden tussen mannen, vrouwen, directeuren, studenten, topsporters en bankzitters.

Het nieuwe dagelijkse "bedrijfsuitje" veranderde de interactie tussen collega's op een hele tastbare wijze. De partijtjes tafeltennis vormden een gezamenlijke context voor gesprekken en humor. Fouten of meningsverschillen die voorheen ongemakkelijk of zelfs helemaal niet ter sprake kwamen, werden nu steeds vaker met een kwinkslag ("Ben je nog in de war van die verliespartij?") op een veilige manier benoemd. Collega's die zich altijd op de achtergrond hielden bleken over verborgen tafeltennistalent te beschikken en zagen hun zelfvertrouwen, en daarmee hun aandeel in communicatie en samenwerking, groeien. Kosten voor het bedrijf: een tafeltennistafel, twee paletten, elke maand een nieuw balletje en accepteren dat de pauze soms een kwartiertje uitliep.

Leren van de sport of sportend leren?
Er zijn veel boeken geschreven over de parallellen tussen sport en het bedrijfsleven. Auteurs gaan op zoek naar wat het bedrijfsleven kan leren van de sport. Het lukt hen echter niet vaak om het antwoord op deze vraag zodanig te operationaliseren dat een leidinggevende in het bedrijfsleven er in zijn dagelijkse praktijk iets mee kan. Topsporters en topcoaches worden regelmatig gevraagd voor presentaties aan groepen managers, georganiseerd om ze beter te leren samenwerken, leidinggeven en communiceren. Dat levert absoluut leuke en inspirerende sessies op, vol met grappige anekdotes en verzorgd door charismatische sprekers. Maar wat is het vervolg? Moeten de anekdotes worden doorverteld aan de onderliggende afdelingen? Gaan mensen na afloop anders met elkaar om? Een dergelijke sessie zou moeten worden ingezet als aftrap voor een verbetertraject, dat gericht is op de twee belangrijkste lessen die de sport het bedrijfsleven te bieden heeft:

• Samenwerken is het meest effectief vanuit intrinsieke motivatie. Mensen willen samenwerken als de ander hen helpt in het bereiken van hun individuele doelstellingen. Als een groep mensen dezelfde individuele doelstelling heeft, kun je spreken van een gezamenlijke doelstelling. Dat is wezenlijk anders dan een manager die zijn team vertelt wat de gezamenlijke doelstelling voor het komende jaar is. Managers moeten zorgen dat de individuele doelstellingen en overtuigingen van teamleden bekend en transparant zijn, ook onderling. Mensen gaan elkaar vele malen beter begrijpen als ze weten vanuit welke overtuiging de ander handelt. Vervolgens moet worden gezocht naar gezamenlijkheid in die individuele doelstellingen. Daarbij is het van belang om een voldoende hoog aggregatieniveau te kiezen en doelstellingen zorgvuldig te formuleren, zodat iedereen zich herkent in wat uiteindelijk op papier komt te staan.
• Samenwerken is plezieriger en effectiever als je elkaar goed kent. De beste manier om elkaar echt te leren kennen is om elkaar mee te maken in een context waarin mensen zo primair mogelijk reageren ("zichzelf" zijn) en die mensen als plezierig ervaren. Sport, met name teamsport, leent zich daar uitstekend voor.

Hoe herken je een teamsporter?
In gesprekken over de toegevoegde waarde van teamsport voor het bedrijfsleven gebruik ik vaak de prikkelende stelling dat ik na een vergadering van een uur met een willekeurige groep mensen aan kan wijzen wie aan teamsport doet en wie niet. Natuurlijk is dat niet waar. Het zou wel een interessant experiment zijn. Mijn referentiekader voor deze stelling is mijn eigen ervaring als teamsporter en in het bedrijfsleven. Als korfballer heb ik daarbij de extra complexiteit beleefd die het sporten in een team met zowel mannen als vrouwen met zich meebrengt.

Het grootste verschil zit in de omgang met conflicten. Een teamsporter gaat bij een conflict sneller op zoek naar herstel van effectieve communicatie, ook als hij zelf niet direct deelnemer aan het conflict is. Dat doet hij niet vanuit een behoefte aan harmonie, de belangrijkste reden is zakelijk en individueel. Een teamsporter weet dat verstoring van de communicatie op een willekeurige plaats in zijn team de teamprestatie en daarmee de kans dat zijn individuele doelstellingen gerealiseerd worden negatief beïnvloedt. Hij heeft er dus zelf belang bij dat het conflict snel verdwijnt. Het is opmerkelijk hoe vaak in het bedrijfsleven een voor iedereen zichtbaar conflict tussen teamleden ontstaat dat onbesproken blijft. Het kan vervolgens dagen, weken of zelfs nog langer duren voordat weer sprake is van effectieve communicatie. Teamsporters ontwikkelen versneld de benodigde vaardigheden om in dit soort situaties het ijs te breken en wederzijdse belangen en overtuigingen transparant te maken. Zij accepteren niet dat teamleden het behalen van doelstellingen in gevaar brengen door het ontwijken van confrontaties.

Business case voor bedrijvensport
De belangrijkste aanbeveling naar aanleiding van deze analyse is eenvoudig en voor de hand liggend: zorg dat je medewerkers gaan sporten. Zij zullen hierdoor sneller vaardigheden ontwikkelen die ook in hun professionele activiteiten van grote waarde zijn. Die ontwikkeling kost wel tijd. Het organiseren van een jaarlijkse sportdag of een voetbalclinic zal daar dus weinig aan bijdragen, tenzij die dag ertoe leidt dat mensen lid worden van een organiserende sportvereniging. Veel bedrijven bieden hun medewerkers een financieel aantrekkelijk lidmaatschap van de plaatselijke fitnessclub aan. Dat is weliswaar een structurele sportinterventie, maar weinig motiverend voor deelnemers. Het gevolg is in veel gevallen dat alleen medewerkers die al actief waren in de sport gebruik maken van de regeling omdat ze daar financieel voordeel bij hebben. Tevens worden de voordelen van teamsport boven individuele sport in deze vorm niet benut.

De meest effectieve implementatie van deze aanbeveling is het bevorderen van structureel gezamenlijk sporten door collega's. Het verbeteren van de vitaliteit en gezondheid van medewerkers en de daaraan gekoppelde afname van ziekteverzuim is geen onderwerp van dit betoog, maar uiteraard wel van toepassing. De kosten voor een dergelijk programma zijn beperkt. De belangrijkste uitdagingen zijn:

• Het vinden van een manier om sporten tijdens of rondom werktijd in te passen in de dagelijkse bedrijfsvoering, bijvoorbeeld door één dag in de week gezamenlijk een uur eerder te beginnen en aan het eind van de middag een uur te sporten.
• Het motiveren van medewerkers om aan het programma deel te nemen. De aantrekkingskracht van het programma is daarbij uiteraard cruciaal. Tevens kan ingespeeld worden op de maatschappelijke ontwikkeling die gaande is waarbij mensen zich steeds meer realiseren dat ze meer zouden moeten en willen sporten, maar het niet kunnen inpassen op de traditionele tijdstippen ('s avonds om 20 uur). Hier kan een organisatie haar medewerkers en daarmee ook zichzelf flink helpen.

Is een tafeltennistafel dan echt het wondermiddel om effectiever te gaan samenwerken? In het voorbeeldbedrijf was dat het geval. Moeilijker hoeft het niet te zijn. Ga niet alles zelf bedenken, luister naar je medewerkers, zoek uit waar zij energie voor voelen en faciliteer en stimuleer dat.

Bob de Jong is mede-eigenaar van TeamPrestaties, een bedrijf dat sportprogramma's implementeert voor klanten in het MKB en groter. De sportprogramma's worden geleverd door regionale sportverenigingen, die hier in de vorm van sponsoring structureel beter van worden. Hij is tot de zomer van 2010 actief geweest in de top van het Nederlandse korfbal en is tienvoudig international. Daarnaast heeft hij ervaring als business manager, projectmanager en account manager in de zakelijke ICT-dienstverlening. Meer informatie en contactgegevens zijn te vinden via http://www.teamprestaties.nl